KOTŁY
Śnieżne Kotły (czes. Sněžné Jamy)
Dwa najpiękniejsze i najlepiej wykształcone kotły polodowcowe wcinają się w północno – wschodnie zbocza Łabskiego Szczytu (Mały) i północno – zachodnie zbocza Wielkiego Szyszaka (Wielki). Rozdziela je skalista Grzęda. Dna kotłów znajdują się na wysokościach 1175 m n.p.m. (Małego) i 1240 m n.p.m. (Wielkiego). Górne krawędzie sięgają do ok. 1480 m n.p.m.. Skaliste ściany kotłów, bardzo bogato urzeźbione, osiągają do 200 m wysokości. Porozcinane są licznymi żlebami u wylotu których zalegają duże stożki nasypowe piargów.
Na przedpolu Śnieżnych Kotłów uformowało się pięć wałów moren czołowych, pomiędzy którymi znajdują się Śnieżne Stawki.
Wnętrze Śnieżnych Kotłów jest najlepszym w Karkonoszach przykładem krajobrazu alpejskiego. Zimą stanowią wybitnie niebezpieczny rejon ze względu na olbrzymie nawisy śnieżne na krawędziach i lawiny. Równocześnie ściany kotłów stanowią najlepszy w Sudetach teren wspinaczkowy. Śnieżne Kotły należą do najciekawszych i najcenniejszych miejsc pod względem przyrodniczym. Zwłaszcza Mały Śnieżny Kocioł i Żleb Bazaltowy. W zachodniej jego ścianie wychodzi na powierzchnię żyłą bazaltów, która dochodzi do wysokości 1400 m n.p.m. (najwyżej w Europie Środkowej). Dna kotłów porastają płaty kosodrzewiny poprzeplatane zespołami ziołorośli i traworośli. Śnieżne Kotły charakteryzują się również najbogatszą fauną. Jeszcze w XVIII wieku żyły tu niedźwiedzie i rysie.
Śnieżne Kotły od dawna przyciągały wędrowców. Dlatego też już w I połowie XIX wieku przy skale Czarcia Ambona nad Śnieżnymi Kotłami powstała pierwsza buda, w której wędrowcy mogli znaleźć schronienie.
W 1960 roku zamontowano w tym miejscu pierwszy przekaźnik telewizyjny a obiekt został przeznaczony na Radiowo – Telewizyjną Stację Przekaźnikową. Obecnie budynek jest niedostępny dla turystów. W sytuacjach ekstremalnych, podczas nagłego załamania się pogody, wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia turystów, można tu znaleźć schronienie.
Ciekawostkę stanowi fakt, że Czesi dopatrują się w kształcie budynku podobieństwa do krakowskiego grodu i ochrzcili go mianem Wawel, nazwę tą można spotkać na czeskich mapach turystycznych.
Śnieżne kotły można podziwiać z góry, ze szlaku czerwonego (graniowego), tzw. Główny Szlak Sudecki. W najbardziej atrakcyjnych miejscach znajdują się punkty widokowe zabezpieczone metalowymi barierkami, z których możemy zajrzeć w ich głąb. Ze Szrenicy – 1 godz. marszu.
Możemy również podziwiać je od dołu ze szlaku zielonego, Ścieżka nad Reglami, ze Szklarskiej Poręby do schroniska pod Łabskim Szczytem, szlak żółty – 2 ¼ godz. i stąd na szlak zielony – 10 min.
Kocioł Wielkiego Stawu
Duży kocioł polodowcowy w północno – wschodnim zboczu Smogorni.
Ściany kotła sięgają 180-200 m wysokości. Zbocza pokrywają płaty kosodrzewiny oraz bogate ziołorośla. Zimą teren nad kotłem bardzo niebezpieczny, tworzą się nawisy śnieżne i schodzą lawiny, czego dowodem jest duża ilość głazów w jego zachodniej części. Kocioł jest znany z tego, że na jego dnie znajduje się największe jezioro w całych Karkonoszach .
Na zachodnim brzegu kotła, na wysokości ok. 1330 m n.p.m. stał pomnik ku czci Teodora Donata założyciela organizacji RGV (Towarzystwa Karkonoskiego). Składał się z pojedynczych kamieni, ufundowanych i przywiezionych tu przez członków RGV z odległych i egzotycznych gór. Po II wojnie światowej pomnik został zniszczony, może ze względu na niemiecki napisy. Można jeszcze odnaleźć pojedyncze kamienie z inskrypcjami.
W rejonie kotła na północno – wschodnim zboczu Smogorni stało kiedyś schronisko turystyczne. Zbudowane w 1889 roku również z inicjatywy Towarzystwa Karkonoskiego (RGV), uroczyście otwarte 8 czerwca tego roku, któremu nadano nazwę Schronisko Księcia Henryka. Schronisko miało stanowić wzór dla pozostałych schronisk turystycznych. Schronisko oferowało 70 miejsc noclegowych w 21 pokojach, później rozbudowano je do 93 miejsc. Główną atrakcję stanowiła szklana weranda, z której roztaczała się panorama na kocioł Wielkiego Stawu. Schronisko z niewyjaśnionych przyczyn spłonęło w nocy z 9/10 października 1946 roku.
Przez wierzchołek kotła przechodzi szlak czerwony (graniowy), „Droga Przyjaźni”, jednocześnie jest to odcinek Głównego Szlaku Sudeckiego, z którego można podziwiać zarówno kocioł jak i Wielki Staw.
Obecnie kocioł znajduje się w rezerwacie ścisłym parku narodowego i wyłączony jest całkowicie z ruchu turystycznego.
Kocioł Małego Stawu
Drugi co do wielkości kocioł polodowcowy w polskich Karkonoszach, który wcina się od północy w Równię pod Śnieżką, na zachód od Przełęczy pod Śnieżką i niedaleko na południe od Kotła Wielkiego Stawu. Ma 1000 m długości i 400-700 m szerokości. Skaliste ściany kotła bardzo mocno urzeźbione stanowią raj wspinaczkowy i są poprzecinane licznymi drogami wspinaczkowymi. Wielu żlebom nadano rozmaite nazwy, Korytarz Rzepióra (Liczyrzepy), Żleb Fajkosza, Żleb Piarżysty, Owcze Żebro i inne. Najbardziej znany jest Żleb Slalomowy, na którym od 1976 roku wiosną rozgrywano narciarskie zawody o Puchar Samotni, „Czekoladowy Slalom”. Obecnie władze parku narodowego nie wyrażają zgody na tego typu imprezy.
Zimą teren jest bardzo lawiniasty, masy śniegu spadające do stawu potrafią rozbić skuwającą go grubą warstwę lodu. Stąd też w okresie zimowym zamykany jest niebieski szlak od Domku Myśliwskiego do schroniska Samotnia.
Zdarzały się wypadki śmiertelne, w 2003 roku i 2005 roku w lawinach śmierć ponieśli ratownicy GOPR, którzy brali udział w szkoleniu w tym rejonie.
Misę kotła wypełnia Mały Staw.
Harmonijne piękno kotła z malowniczym stawem i równie pięknym schroniskiem „Samotnią” nad jego brzegiem sprawia, że miejsce to uchodzi za jedno z najliczniej odwiedzanych, a widok z góry nosi nazwę nieprzypadkowo „Klasyczna Panorama”.
Kocioł można podziwiać od dołu idąc z Karpacza szlak niebieski – 1 ½ godz,, ale najbardziej efektownie prezentuje się z punktów widokowych umieszczonych na czerwonym szlaku (graniowym). Można tu dotrzeć na kilka wariantów, np. od schroniska Samotnia niebieskim szlakiem do „Spalonej Strażnicy” i w prawo czerwonym szlakiem – ½ godz.
Można również dojść z Karpacza przez Polanę, szlak niebieski – ¾ godz. i z Polany zielonym szlakiem do „Słonecznika” – ¾ godz. i w lewo czerwonym szlakiem do „Spalonej Strażnicy”, po drodze Kocioł Wielkiego, dalej Kocioł Małego Stawu.
Kocioł Łomniczki
Największy kocioł polodowcowy w polskich Karkonoszach, jednocześnie najdalej wysunięty na wschód. Wcina się w północne zbocze Równi pod Śnieżką, pomiędzy Kopą i Śnieżką. W związku z tym, że ma nieco odmienny charakter niż pozostałe kotły polodowcowe, brak wykształconych moren, nie był klasyfikowany w tej kategorii.
Zbocza zachodnie i północne są skaliste, natomiast północno – wschodnie i wschodnie pokrywają rozległe rumowiska skalne. Krawędź kotła znajduje się na wysokości ponad 1300 m n.p.m.. Po zachodnim zboczu, od strony Równi pod Śnieżką spływa efektownymi kaskadami Łomniczka. Miejsce to nosi nazwę Jaru Łomniczki.
Zimą Kocioł Łomniczki jest bardzo lawiniasty, stąd czerwony szlak od schroniska nad Łomniczką do Przełęczy pod Śnieżką jest zamknięty. Mimo to zakaz często świadomie łamany jest przyczyną wypadków, w tym śmiertelnych np. 30 XII 2001 roku. Z kolei latem po ulewnych deszczach zboczami kotła schodzą potoki gruzowo – błotne (mury) zaznaczające się w krajobrazie dobrze widocznymi rynnami. Dla przykładu w 2011 roku widoczne były 23 ślady takich spływów.
Jak niebezpieczny jest to teren zimą świadczy jeszcze fakt z roku 1902, kiedy to gigantyczna lawina śnieżna zniszczyła nowo wybudowane schronisko. Schronisko zostało zmiecione do fundamentów, resztki przeniosła 700 m w dół, aż do górnej granicy lasu.
W Kotle Łomniczki, poniżej Przełęczy pod Śnieżką znajduje się Symboliczny Cmentarzyk Ofiar Gór.
>>>więcej informacji zakładka: „Karkonosze – Ciekawe miejsca”, Symboliczny Cmentarzyk Ofiar Gór
Z Karpacza Górnego do Kotła Łomniczki dojdziemy, szlak czerwony – 2 ¼ godz..
GRZBIETY
Śląski Grzbiet (czes. Slezský hřebet)
– rozciąga się na wysokości 1350 – 1450 m n.p.m. Położony pomiędzy Przełęczą Szklarską i Przełęczą pod Śnieżką. Grzbietem tym biegnie granica państwa pomiędzy Polską a Czechami. Grzbiet ma charakter rozległej, zrównanej wierzchowiny. Wędrując nim czasami odnosimy wrażenie, że jesteśmy gdzieś na nizinie, a nie w górach. Spotkamy tu większość karkonoskich szczytów, są to kopulaste wierzchołki pokryte skalnym gołoborzem. W środkowej części znajduje się Przełęcz Karkonoska, która dzieli grzbiet na dwie części. Grzbiet Śląski ma dwie kulminacje: na wschodzie Smogornię 1490 m n.p.m. i Wielki Szyszak 1509 m n.p.m. na zachodzie.
Czarny Grzbiet (czes. Obří hřeben)
– rozciąga się na wysokości ok. 1400 m n.p.m. od kulminacji Śnieżki na zachodzie po Sowią Przełęcz na wschodzie. Grzbiet liczy ok. 3 km długości, wyróżnia się kulminacją Czarnej Kopy – 1407 m n.p.m., z której można podziwiać panoramy na Śnieżkę oraz grzbiety Kowarski i Lasocki.
Grzbiet porastają rozległe płaty kosodrzewiny i skarłowaciałe świerki. Przebiega przez niego niebieski szlak, bardzo widokowy, z Przełęczy Okraj na Śnieżkę. Szczytową partią grzbietu przechodzi granica państwa pomiędzy Polską a Czechami. Północne zbocze grzbietu stromo opada do Doliny Łomniczki oraz Sowiej Doliny.
Kowarski Grzbiet (czes. Střecha)
– ciągnie się na długości ok. 3 km, od Przełęczy Okraj i Doliny Jedlicy na wschodzie do Sowiej Przełęczy i Sowiej Doliny na zachodzie. Kulminację grzbietu stanowią Czoło – 1266 m n.p.m. oraz wybitnie widokowy Skalny Stół – 1281 m n.p.m.
Kowarski grzbiet niemal w całości jest zalesiony w górnych partiach porośnięty kosodrzewiną. Stanowi ostoję dzikiej karkonoskiej zwierzyny. Przebiega przez niego niebieski szlak z Przełęczy Okraj na Śnieżkę. Jego południowe stoki, po czeskiej stronie trawersuje czerwony szlak „Droga Przyjaźni”, która również prowadzi z Przełęczy Okraj na Śnieżkę. Szczytową partią grzbietu przechodzi granica państwa pomiędzy Polską a Czechami.
Materiały źródłowe:
1. Adamczak Sławomir, Karkonosze Polskie i Czeskie – przewodnik, wyd. I (dodruk), wyd. Agencja „TD” – Wydawnictwo Turystyczne, Warszawa 2003.
2. Brygier Waldemar, Karkonosze Polskie i Czeskie – przewodnik, wyd. Oficyna Wydawnicza REWASZ, Pruszków 2013.
3. Czerwiński Janusz, Sudety – przewodnik, wyd. Wydawnictwo Kartograficzne Eko-Graf, Wrocław 2005.
4. Staffa Marek, Wędrówka przez Sudety Zachodnie – przewodnik turystyczny, wyd.
Wydawnictwo PTTK „KRAJ” – Warszawa-Kraków 1989.
5. Staffa Marek, Słownik geografii turystycznej Sudetów T3, Karkonosze, wyd. Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, Warszawa-Kraków 1993.
Mapy:
1. Polskie i Czeskie Karkonosze, skala 1:25 000, wyd. Wydawnictwo Turystyczne PLAN, wyd.12, Jelenia Góra 2009.
2. Szlaki turystyczne Karkonoszy – schematy z podanymi czasami przejścia, opracowanie Janusz Parchimowicz, Andrzej Stachiewicz, wyd. Wydawnictwo NEFRYT, Szczecin 1997.
Ponadto: Własne spostrzeżenia i doświadczenia zdobyte na karkonoskich szlakach oraz strony internetowe (www) opisujące Karkonosze .
