Karkonosze w 7 dni – cechy charakterystyczne pasma

Już sam tytuł tej zakładki „Karkonosze w 7 dni” świadczy o tym, że nie będzie to opis całego pasma tych wspaniałych gór. Nie jest to naszym zamiarem. Skupiamy się wyłącznie na subiektywnym (czyli naszym) wyborze szlaków i miejsc, które są godne odkrycia i poznania. Naszym głównym celem jest pokazanie piękna tych gór w takim wymiarze, by 7 dni wystarczyło do ich „posmakowania”. Jak mówi stare przysłowie „… apetyt rośnie w miarę jedzenia…”, tak więc ten nasz siedmiodniowy jadłospis ma ten apetyt zaostrzyć. Siedem dni to za mało aby poznać całe Karkonosze, ale kto raz „posmakuje” ich uroku będzie tu wracał, by odkryć nowe miejsca i utrwalić piękno miejsc już poznanych. 

W opisach miejsc i szlaków oprócz wiedzy czysto encyklopedycznej i przewodnikowej znajdziecie nasze własne spostrzeżenia, sugestie i przemyślenia. Do tego wszystko udokumentowane jest bogatym materiałem zdjęciowym wykonanym przez nas na przestrzeni wielu lat, kiedy to przemierzaliśmy te górskie szlaki, odwiedzaliśmy różne miejsca zarówno w polskich jak i czeskich Karkonoszach. Liczymy na przychylną ocenę tej zakładki. Czekamy na recenzję i opinie, jednocześnie zapraszamy do współpracy przy jej redagowaniu.

Oczywiście tak jak w przypadku wędrówek po Tatrach, tak i tutaj służymy radą i pomocą w doborze miejsc godnych odwiedzenia lub zaplanowaniu trasy wędrówki.

Cechy charakterystyczne Karkonoszy:

Karkonosze są tym dla Sudetów co Tatry dla Karpat –  najwyższym pasmem.
Najwyższy szczyt to Śnieżka – 1602 m n.p.m. W języku niemieckim Karkonoszom nadano nazwę Góry Olbrzymów, bowiem od strony Kotliny Jeleniogórskiej wznoszą się ponad tysiąc metrową barierą skalną. Karkonosze należą w części do Polski a w części do Czech. Po naszej stronie ich powierzchnia wynosi około 185 km² (co stanowi – ¼ całości powierzchni).
Polska i czeska część Karkonoszy diametralnie się od siebie różni. Ku północy zbocza opadają stromo i efektownie, przez co są znacznie krótsze od łagodnych i dość monotonnych stoków po południowej stronie. W polskiej części Karkonoszy łatwiej jest się poczuć, jak w górach wysokich.

Głównym karkonoskim pasmem jest Śląski Grzbiet – wysoki na 1350-1450 m n.p.m. ograniczony przez przełęcze – Szklarską na zachodzie i Pod Śnieżką na wschodzie. Jego dość zwartą linię załamuje Przełęcz Karkonoska (1198 m n.p.m.), będąca najniższym punktem w głównym paśmie grani. Swego czasu ulubione miejsce tranzytowe kurierów i rozmaitych przemytników. Dalej na wschodzie ciągnie się Czarny Grzbiet i Kowarski Grzbiet, które oddzielają przełęcze Sowią i Okraj.

Wśród szczytów dominuje oczywiście Śnieżka (1602 m n.p.m.), która jest najwyższym szczytem Republiki Czeskiej. Jako jedyny szczyt przekracza granicę 1600 m n.p.m. Ponadto w Karkonoszach jest jeszcze 14 szczytów, które przekraczają 1400 m n.p.m. z ogólnej liczby 21 w całych Sudetach. Drugim i trzecim pod względem wysokości szczytem Karkonoszy są Luční gora (1555 m n.p.m.) i Studnični hora (1554 m n.p.m.), położone nieopodal Śnieżki. Drugim co do wysokości szczytem w polskich Karkonoszach jest Wielki Szyszak (1509 m n.p.m.). Niestety na żaden z tych wierzchołków nie prowadzi znakowany szlak turystyczny!

W karkonoskim krajobrazie możemy wyróżnić kilka elementów charakterystycznych spotykanych tu częściej niż w innych górach, co stanowi o ich atrakcyjności.
Najbardziej efektownymi są kotły polodowcowe, a zwłaszcza: Łomniczki, Śnieżne, Jagniątkowski oraz bliźniacze, Wielkiego i Małego Stawu po polskiej stronie opadające pionowymi ścianami z wielkimi stożkami usypanymi u podstawy. Po czeskiej stronie najbardziej znane i okazałe kotły (jamy):  Úpská, Kotelní (Velká i Malá), Studniční (Velká i Malá) oraz Labský dŭl. W dnach tych kotłów pozostały mniejsze lub większe stawy, które potęgują ten górski urok.

Inna charakterystyczna cecha Karkonoszy to granitowe ostańce skalne – grupy skał, które zachowały się dzięki dużej twardości i małej wrażliwości na procesy wietrzenia. W polskiej części występuje około 50 zgrupowań. Ich nazewnictwo wynika z różnorodnego podobieństwa, a sporo z nich ma swoje odniesienie do licznych wierzeń i legend.

Kolorytu przyrodzie Karkonoszy dodają liczne siklawy i wodospady, które tworzą się na skalnych progach górskich potoków. Zimą zamarzają, przyjmując fantastyczne kształty. Wiele górskich potoków, których łożyska obfitują w marmity (zagłębienia wyżłobione przez kamienie poruszające się ruchem wirowym), a ich wody wiją się pomiędzy wielkimi skałami. Ich urok zależy od poziomu wody – po obfitych ulewach robią naprawdę niesamowite wrażenie.
Specyfiką Karkonoszy jest obniżenie zasięgu pięter roślinności nawet o kilkaset metrów, które jest spowodowane surowym klimatem. Mimo stosunkowo niedużych wysokości występują tu wszystkie strefy od pogórzy aż po piętro alpejskie. Klęska ekologiczna z początku lat 80. XX wieku spowodowała dewastację lasów regla górnego.

O Karkonoszach mówi się, że mają najbardziej surowy klimat spośród polskich gór.
Wpływ na warunki atmosferyczne ma wysokość pasma, duże różnice wysokości względnych, równoleżnikowe usytuowanie głównych grzbietów oraz pozostawanie w zasięgu mas powietrza znad Skandynawii, Morza Północnego i Atlantyku. Stąd szczytowe partie klimatem przypominają Alpy czy Tatry. Często się zdarza, że pod Śnieżką świeci słońce, a w Śnieżnych Kotłach pada deszcz, w Szklarskiej Porębie można się opalać, a na Szrenicy przemarznąć do szpiku kości. Nawet latem zdarzały się przypadki zamarznięcia turystów. Opady śniegu w lecie nie należą do rzadkości. W czerwcu 2005 roku spadł śnieg – sami tego doświadczyliśmy wchodząc na Śnieżkę.

Temperatura na grani jest zazwyczaj o 5-7°C niższa od panującej w Kotlinie Jelenigórskiej.
Zaraz po górach Izerskich notuje się tu największą roczną sumę opadów w Sudetach. 
Karkonosze są jednym z najbardziej wietrznych miejsc w Europie, a prym wiedzie Śnieżka, gdzie średnio przez 290 dni w roku wieją silne wiatry.
Nieodłącznym elementem klimatu Karkonoszy jest zachmurzenie. Na szczycie Śnieżki przez prawie 300 dni w roku utrzymuje się mgła, co stanowi rekord Polski.

Karkonosze były jedną z kolebek europejskiej turystyki, a ich nieprzerwana popularność trwa kilka stuleci.
Karkonosze są pokryte najgęstszą w Sudetach siecią szlaków turystycznych, jest ich kilkaset kilometrów, nie licząc ścieżek rowerowych oraz narciarskich tras biegowych i zjazdowych. Najważniejszym szlakiem turystycznym jest czerwony, Główny Szlak Sudecki poprowadzony grzbietem Karkonoszy.
W 1933 roku na terenie gór powstały pierwsze rezerwaty przyrody. W 1959 roku został utworzony Karkonoski Park Narodowy (w Polsce 5,5 tys. ha, w Czechach 33 tys. ha). W 1992 roku UNESCO w ramach ogólnoświatowego programu Man and Biosphere (MaB) uznała polskie i czeskie Karkonosze za rezerwat biosfery, wpisując je na listę obejmującą ponad 350 ważnych obszarów chronionych na Świecie.

Materiały źródłowe:
1. Adamczak Sławomir „Karkonosze polskie i czeskie”, przewodnik. Wyd. I (dodruk), Wyd. Agencja „TD”, Warszawa.
2. Góry Polski – przewodnik. Wyd. Kluszyński, Kraków 2006.
3. Karkonosze, przewodnik górski, autorzy Cyprian Skała, Marek Motak. Wyd. Pascal sp. z.o.o, Bielsko Biała 2007.