Skały i skałki Karkonoszy

Cechą charakterystyczną Karkonoszy są również granitowe ostańce skalne – grupy skał zachowane dzięki dużej twardości i idącej z nią w parze zmniejszonej wrażliwości na procesy wietrzenia. Popularność tych skał wynika z ich fantazyjnych kształtów oraz licznych przepowiedni i legend, które z kolei przyczyniły się do nadania im tajemniczych nazw jak np. Pielgrzymy, Słonecznik, Trzy Świnki i inne.

Pielgrzymy

Największa grupa skalna w Karkonoszach, jednocześnie najpopularniejsza, najokazalsza i najpiękniejsza. Pielgrzymy położone na wysokości 1204 m n.p.m. na spłaszczeniu północno – wschodniego zbocza Smogorni, na górnej granicy lasu. Składa się z trzech ogromnych skał, których wysokość dochodzi do 25 m. Warto przyjrzeć się skomplikowanej rzeźbie tych skał, utworzonej przez wiatr, wodę, mróz i czas. Na ich powierzchni występują naturalne kociołki wietrzeniowe, kiedyś uważane za pogańskie misy ofiarne. Widoczne z bardzo daleka, z różnych miejsc, stanowią charakterystyczny element Karkonoszy.  Pielgrzymy to wspaniały punkt widokowy na Śnieżkę.
Uwaga! Na wierzchołki skał nie prowadzi szlak, brak jakichkolwiek zabezpieczeń sprawia, że są niebezpieczne i należy zachować szczególną ostrożność podczas wchodzenia i schodzenia.
Ich nazwa wzięła się od charakterystycznego kształtu przypominającego postacie podążających gdzieś wędrowców. Dawniej przyrównywano je do ruin miasta, a nazywano je Trzy Wdowy, Trzy Turnie, Trzy Kamienie.
Były znane od dawna. Ich opis pojawia się w przewodniku z 1849 roku, w którym autorka przytacza interesujący opis, że w 1757 roku piorun zniszczył północną część skał.
Otoczenie skał stanowią torfowiska i źródliska z interesującym zespołem roślin kwiatowych i mszaków.

Do skał najprościej dotrzeć można z Karpacza Górnego, od Świątyni Wang niebieskim szlakiem na Polanę – ¾ godz. i stąd żółtym szlakiem do skał  – ½ godz. Przy Pielgrzymach kończy się (zaczyna), zielony szlak Ścieżka nad Reglami, którym możemy przejść aż do Jakuszyc.

Słoneczniki

Obok Pielgrzymów jedna z najpiękniejszych i najbardziej znanych grup skalnych w Karkonoszach. Znajduje się na Głównym Grzbiecie, na północno – wschodnim stoku Smogorni na wysokości 1423 m .n.p.m. niedaleko Kotła Wielkiego Stawu. Tworzy ją granitowa grzęda złożona z kilku spękanych baszt o wysokości do 12,5 m. Północny filar nieco odstawiony od pozostałych, swoim wyglądem przypomina ludzka postać. Stanowi wspaniały punk widokowy, ale Uwaga! na wierzchołki skał nie prowadzi szlak, brak jakichkolwiek zabezpieczeń sprawia, że są niebezpieczne i należy zachować szczególną ostrożność podczas wchodzenia i schodzenia.

Słonecznik jest najlepiej widoczną skałą w całym masywie, stąd fakt, że była już umieszczana na XVI-wiecznej mapie Karkonoszy, stanowi wybitny punkt orientacyjny na dość wyrównanym Śląskim Grzbiecie. Jej położenie sprawia, że dla mieszkańców Przecieki, Borowic i Podgórzyna stojące nad nią słońce oznacza południe. Słonecznik stanowi również rolę zegara. Stąd dawna nazwa Południowy Kamień, choć w języku czeskim i niemieckim nazwa ta pozostaje do dziś.
Dawniej nazywany był również Diabelskim Kamieniem, Gniazdem Ducha Gór (tu według dawnych podań miał swoją siedzibę). Ze Słonecznikiem wiąże się kilka legend. Wg jednej z nich w skałę zamienił się diabeł, który zamierzał zasypać Wielki Staw, a wodą zalać całą Kotlinę Jeleniogórską. Kiedy przenosił ostatni, wielki głaz w kościołach rozległy się dzwony na południowy Anioł Polski, które oznaczały dla niego wyrok – zamianę w skałę. Wg innej w skałę zamienił się sam Duch Gór, który zamierzał zbudować nad Wielkim Stawem swój zamek, ale musiał zdążyć również przed dzwonami na południowy Anioł Pański. Kiedy już kończył spotkał staruszkę, która zbierała zioła. Zaproponowała mu wspólny odpoczynek, po którym chciał dokończyć budowę, ale dzwony stały się dla niego również wyrokiem – zamienił się w skały.
Po 1945 r. nadano im nazwę Głazu Tetmajera, ale ta nazwa nie utrzymała się. Do 1945 roku Słonecznik był pomnikiem przyrody, a obecnie znajduje się w rezerwacie ścisłym Karkonoskiego Parku Narodowego.
Przy Słoneczniku znajduje się węzeł szlaków. Na północ odchodzi (początek) żółty szlak do Borowic i Przesieki, który przechodzi obok Pielgrzymów. Niedaleko zaczyna się zielony szlak do Karpacza przez Polanę, którym można dojść aż do Przełęczy Okraj. Obok przechodzi również czerwony szlak (graniowy), „Droga Przyjaźni”, Główny Szlak Sudecki na Przełęcz Karkonoską (kierunek zachodni), na Przełęcz pod Śnieżką (kierunek wschodni).
Nieopodal znajdują się widoczne ruiny. Stało tu popularne schronisko Księcia Henryka. Powstało w 1889 r. z inicjatywy i funduszy RGV (Towarzystwa Karkonoskiego). Był to wówczas najnowocześniejszy obiekt w Karkonoszach, wyposażony we wszelkie instalacje i udogodnienia techniczne. Miał 30 pokoi i 70 miejsc noclegowych. Stał na wysokości 1420 m n.p.m.. Szczególną popularnością schronisko cieszyło się w zimie, zwłaszcza tor saneczkowy na Polanę i dalej do Świątyni Wang. Od schroniska prowadziły też długie zjazdy saniami rogatymi do Karpacza o długości 8 km i równie długi do Miłkowa. Schronisko spłonęło w nocy z 9/10 października 1946 roku.

Do Słonecznika najprościej dotrzeć od Świątyni Wang szlakiem niebieskim na Polanę – ¾ godz., stąd szlakiem zielonym do skał  – ¾ godz.

Uwaga! szlak ten każdego roku od 10 do 31 kwietnia jest zamykany przez KPN, który pragnie zapewnić jak najlepsze warunki ginącym gatunkom zwierząt, podlegającym ochronie prawnej.

Czarcia Ambona

Granitowa silnie spękana grupa skalna na zachodnim zboczu Wielkiego Szyszaka nad Śnieżnymi Kotłami. Znajduje się na wysokości 1490 m n.p.m. Stanowi bardzo atrakcyjny punk widokowy. Miejsce to było bardzo popularne wśród gości już w XIX wieku. Najpierw do skały dostawiono drewniany szałas, w którym sprzedawano turystom gorące napoje i gorzałkę. W 1837 roku właściciel tych ziem hrabia Schaffgots wybudował w miejscu szałasu małe schronisko. Było całe z drewna, oferowało zaledwie nocleg dla dwóch osób. Mieściło bufet, z którego korzystali przechodzący tędy turyści, których celem wycieczki była ta widokowa grupa skalna, a także bliskie Śnieżne Kotły. Popularność tego miejsca wciąż rosła i w roku 1860 stanął tu duży, murowany budynek z 21 miejscami noclegowymi, restauracją na 50 osób i widokową altaną. W latach 1896-97 zbudowano tu na ówczesne czasy luksusowy, górski hotel z 44 dwułóżkowymi pokojami, restauracją z kilkoma salami i wieżą widokową. Wieża ta liczyła siedem kondygnacji, na szycie zapalano światło informując potencjalnych gości o wolnych miejscach i w ten sposób ich zapraszając.
W czasie II wojny światowej hotel był miejscem wypoczynku lotników niemieckiej Luftwaffe. Po wojnie turyści mogli tu jeszcze skorzystać z tutejszej kuchni i bufetu. W 1961 roku obiekt znacznie pomniejszono i przeznaczono na Radiowo-Telewizyjną Stację Przekaźnikową, która funkcjonuje do dziś. W latach 1974-78 przeprowadzono remont budynku wyburzając większość jego wnętrza.
Obiekt jest obecnie niedostępny dla turystów. Wyjątek stanowią sytuacje ekstremalne, kiedy zagrożone jest zdrowie i życie turystów w związku z nagłą zmianą (załamaniem) się warunków atmosferycznych. Wtedy można liczyć na schronienie.

Do skał prowadzi ze Szrenicy czerwony szlak (graniowy) „Droga Przyjaźni”, Główny Szlak Sudecki – 1 ½ godz.

    
Twarożnik (czes. Tvarožnik)

Bardzo charakterystyczna i popularna granitowa skałka. Wznosi się na Głównym Grzbiecie pomiędzy Szrenicą i Sokolnikiem, powyżej Mokrej Przełęczy na wysokości 1320 m n.p.m. Mierzy ok.12,5 m. Nazwę zawdzięcza kształtowi spiętrzonych bloków skalnych. Do kształtu „gomółki sera” (najwyższego głazu) nawiązywały legendy. Skała usytuowana jest na samej granicy o czym świadczy słupek graniczny na samym jej wierzchołku.
Skała łatwo dostępna, od Szrenicy czerwony szlak (graniowy), Główny Szlak Sudecki. Przy Twarożniku ma swój początek (koniec) szlak nazywany „Drogą Przyjaźni Polsko – Czeskiej” (czes. „Cesta česko – polského přatelství”), który prowadzi stąd granią Karkonoszy do Przełęczy Okraj i posiada ok. 28 km długości. Wspólny szlak powstał w 1961 roku i prowadzi na zmianę polską i czeską stroną grzbietu. Wcześniej oba państwa stosowały własne oznaczenia szlaku.
W okolicy Twarożnika znajduje się przejście graniczne, przez które żółtym szlakiem w 10 min możemy dojść do schroniska po czeskiej stronie Vosecká bouda.
Rozciągają się stąd piękne widoki na masyw Szrenicy. Niektóre źródła podają, że przy dobrej widoczności można dojrzeć górę i zamek Chojnik.

Trzy Świnki (czes. Svínské kameny)

Bardzo malownicza grupa skalna po obu stronach granicy. Znajduje się na południowym zboczu Szrenicy na wysokości 1290 m n.p.m. Kilkumetrowe granitowe skały o fantazyjnych kształtach dochodzą do 8 m wysokości.
Jedna z legend o skałkach mówi, że są wynikiem gniewu Ducha Gór na jednego z bogatych i skąpych gospodarzy, który sam ukradł i wyniósł trzy swoje świnie obciążając o kradzież swego pasterza. Duch Gór chwycił gospodarza i zaniósł na Szrenicę gdzie z kosówek wyszły te świnki, zaczęły nagle rosnąć do wielkich rozmiarów, a potem pękły i zamieniły się w głazy.
Skały były świadkiem tajemniczej zbrodni. W 1871 roku został tu podstępnie zamordowany jeden ze stałych mieszkańców Voseckiej boudy. Nigdy do końca nie wyjaśniono okoliczności jego śmierci. Najprawdopodobniej został zamordowany i obrabowany przez bezdomnego, który widział go jak gra w karty w Nowej Śląskiej Budzie (dzisiejsze schronisko na Szrenicy). Wracającego do domu napadał, zamordował i obrabował. Na jednej ze skał był wyciosany napis upamiętniający tą tragedię, jednak czas i przyroda zrobiły swoje. Dzisiaj trudno jest się tego doszukać.

W rejonie Trzech Świnek znajduje się rozdroże szlaków, na północ wiedzie stąd zielony szlak, którym dojdziemy do górnej stacji wyciągu krzesełkowego ze Szklarskiej Poręby, a dalej do kolejnej formacji skał Końskie Łby.
Dojście ze Szrenicy – ¼ godz.

Końskie Łby

Charakterystyczna i malownicza grupa dużych skał granitowych na załamaniu północnego zbocza Szrenicy, na wysokości ok. 1290 m n.p.m. Najwyższa ze skałek ma ok. 15 m. Na wierzchołkach znajdują się kociołki wietrzeniowe. Nazwę zawdzięczają swoim charakterystycznym kształtom. Bardzo dobrze są widoczne ze Szklarskiej Poręby, często są mylone z właściwym szczytem Szrenicy. Ze skałek roztacza się wspaniała panorama na Góry Izerskie, Kotlinę Jeleniogórską a w dole na pierwszym planie Szklarska Poręba i jej otoczenie.

Do skałek ze Szrenicy prowadzi czarny szlak, można tu również dotrzeć szlakiem zielonym, Ścieżką nad Reglami, która prowadzi z Jakuszyc przez Halę Szrenicką aż do Przełęczy Karkonoskiej.

Krucze Skały

Imponująca grupa skalna na prawym brzegu rzeki Kamienna w Szklarskiej Porębie na wysokości 700 m n.p.m. Tworzą ją dwa duże granitowe giganty, opadające ku rzece progiem o wysokości 30 m przepaścią (to jest ok. 10 pięter w bloku). Na powierzchni występują dobrze wykształcone kociołki wietrzeniowe. Na szczycie znajduje się efektowny punkt widokowy, zabezpieczony metalowymi barierkami. Widać stąd fragment szosy krajowej nr 3 do przejścia granicznego w Jakuszycach, w dole koryto rzeki Kamienna, Krzywe Baszty, część miasta i lasy należące już do Gór Izerskich. Na wschodnim wierzchołku postawiono w 1923 roku drewniany krzyż dla upamiętnienia mieszkańców Szklarskiej Poręby, którzy polegli podczas I wojny światowej.
Krucze skały są wykorzystywane przez szkołę górską, która oferuje między innymi spacer po linowych mostkach nad przepaścią, zjazdy na linach, tzw. tyrolkę oraz wiele innych atrakcji podnoszących poziom adrenaliny. Oczywiście wszystko za stosowną opłatą.

Dojście do Kruczych Skał jest bardzo proste, w mieście trzeba dojść do ulicy Mickiewicza, którą idziemy w górę do miejsca gdzie będzie oznaczenie, odbiegać będzie leśna ścieżka do skał.

Kukułcze Skały

Okazała grupa graniowych skał, która ciągnie się na wysokości 1053 – 1125 m n.p.m. Stoją na zalesionym grzbiecie pomiędzy doliną Szrenickiego Potoku i Bystrego Potoku. Składają się z trzech baszt skalnych, z których środkowa ma postać wielkiej iglicy o wysokości 7 m i nosi nazwę Wahadła ze względu na możliwość wprawienia jej w ruch. Skały stanowią teren wspinaczkowy. Prowadzi przez nie kilka krótkich ale trudnych dróg.

Kukułcze Skały można podziwiać z żółtego szlaku, który prowadzi ze Szklarskiej Poręby do schroniska pod Łabskim Szczytem – 2 ¼ godz. i dalej do stacji przekaźnikowej nad Śnieżnymi Kotłami – kolejna 1 godz.

Sowie Skały

Grupa spękanych ciosowo Wierzyc skalnych. Położona na wysokości 670 m n.p.m. a sama wznosi się na wysokość ok. 10 m. Ze szczytu ładna panorama, niestety coraz bardziej przesłonięta drzewami okalającego ją lasu.
Grupę skalną można pozdrawiać z niebieskiego szlaku, który prowadzi ze Szklarskiej Poręby Górnej do Szklarskiej Poręby Dolnej, a po drodze mijamy jeszcze inne wspaniałe formacje skale.

Chybotek

Kilkumetrowej wysokości grupa skalna położona na wysokości 565 m n.p.m. Najwyżej położony ma ok. 4 m średnicy i wygląda jakby był odwrócony „do góry nogami”. Wspiera się o podstawę tak mało powierzchnią, że sprawia wrażenie jakby za chwile miał spaść. Ze względu na swój nietypowy kształt, skałka dość wcześnie stała się popularna atrakcją. Turyści zaczęli ja odwiedzać już w XIX wieku. Wg legend pod Chybotkiem ukryte jest wejście do podziemnego skarbca. Nazwę zawdzięcza temu szczytowemu głazowi, który wsparty tylko w kilku miejscach daje się „rozchybotać” przy użyciu niewielkiej siły rąk.

Dawniej nazywana była Misą Cukru, jako że najwyższy blok kojarzył się z cukierniczką. Nazwano go również Siedmiokątny Kamień.
Do Chybotka można dojść niebieskim szlakiem, który prowadzi ze Szklarskiej Poręby Górnej do Szklarskiej Poręby Dolnej.

Skałki Marianki 

Marianki położone są w Szklarskiej Porębie na Marysinie. Leżą na wysokości około 700 m n.p.m., przy ul. Uroczej.
Jest to zwarty, silnie spękany masyw wysokości 8 m, poprzecinany w trzech kierunkach szczelinami ciosu, typowego dla granitu karkonoskiego. Na górnej powierzchni występują kociołki wietrzeniowe (misy ofiarne). Na skałce znajduje się tablica upamiętniająca XXV-lecie polskiego przewodnictwa turystycznego w Sudetach, umieszczona tam w 1970 roku. 

Skałki są częścią amfiteatru wkomponowanego doskonale w tym miejscu. Widownia znajduje się po drugiej stronie stawu, gdzie usiąść można na drewnianych ławeczkach i obserwować odbywające się tam koncerty. Na szczycie skałek zobaczyć można kozę i kozła. Jest to rzeźba z cyklu „Sztuka w plenerze” autorstwa Marka Parceja zatytułowana „Namiętność”.
Materiał źródłowy: www.polska nieznana.pl 

Skała Karczmarza

Skała Karczmarza w Szklarskiej Porębie to właściwie zespół skał o kształtach tak typowych dla Karkonoszy. Znajduje się w centrum miasta, po obu stronach ulicy Jedności Narodowej (droga krajowa nr 3). Z jednej strony skały pną się wysoko ponad drogą i są zabezpieczone specjalnymi klamrami i siatkami. 
Nazwa skał podobno pochodzi od karczmy, która stała w tym miejscu przed wiekami i do której zaglądali turyści zmęczeni po górskich wędrówkach. Przy Skale Karczmarz stoi jedna z wielu pieczątek karkonoskich, na której zawsze widnieje nazwa atrakcji.

Skała Karczmarza doczekała się tarasu widokowego, który jest doskonałym punktem widokowym na główną grań Karkonoszy. Wejście na nią jest bardzo proste i dostępne dla każdego, Na taras prowadzi brukowana ścieżka z niewielkim nachyleniem. Na tarasie umieszczono tablicę, na której odwzorowano zarys grani z charakterystycznymi jej punktami.

Kotki 

Kotki to grupa skałek, administracyjnie podległa gminie Podgórzyn. Położona jest  na granicy Karkonoskiego Parku Narodowego na wysokości ok. 1090 m n.p.m..
Ta formacja skalna składa się z kilku mocno spękanych granitowych ostańców o maksymalnej wysokości 10 metrów. Wyraźnie widoczne są na nich liczne zjawiska geologiczno-geomorfologiczne, np.: cios biegnący w trzech kierunkach, wietrzenie typu „materacowego” oraz kociołki wietrzeniowe.

Kotki to pełne swoistego uroku skałki, które przez tysiące lat rzeźbione siłami natury stały się niezwykle fotogeniczne.

Karpatka

Karpatka to granitowe wzgórze ( 726 m n.p.m.) porośnięte naskalnym lasem sosnowym. Szczyt i zbocza Karpatki pokrywają liczne granitowe bloki skalne, na powierzchni których w kilku miejscach wytworzyły się kociołki wietrzne i kuliste zagłębienia, powstałe w skutek niejednolitego wietrzenia skały.
 W XVIII wieku na Karpatce znajdowały się kopalnie srebra, które jednak okazały się nieopłacalne. Do dziś dostrzec można nikłe ich ślady na północnych stokach wzgórza. Wśród kamieni odnaleźć można krzyże wykute na czworobocznych słupkach, które najprawdopodobniej wskazywały granice starych działek górniczych.

Karpatka stanowi doskonały punkt widokowy na Karpacz i Karkonosze. Rozciągająca się stąd panorama sięga od Skalnego Stołu na wschodzie po zbocza Smogornii, Słonecznik i Pielgrzymy na zachodzie.

Aby dotrzeć na szczyt Karpatki i punkt widokowy naszą wędrówkę najlepiej rozpocząć w Białym Jarze ( węzeł szlaków ), przy ulicy Myśliwieckiej koło karczmy Karpatka lub z dowolnego miejsca głównej drogi przebiegającej przez Karpacz tj. Konstytucji 3 maja. Gdy ruszysz z Białego Jaru i tu trasę zakończysz będzie to około 2,6 km, a łączna suma przewyższeń wyniesie 124 m.

Pierwszym punktem trasy będzie zapora na rzece Łomnica. Pierwszą atrakcją jest spacer po koronie zapory, która mierzy 105 metrów długości. Obiekt wybudowany został w 1915 roku, by zapobiec powodziom, które często nawiedzały tę okolicę. Po przejściu przez zaporę dotrzemy do rozwidlenie szlaków. Czerwonym, wygodnym choć nieco stromym szlakiem dotrzesz na szczyt Karpatki (727 m n.p.m.). Niebieskim wrócisz w to miejsce, jeśli zechcesz zrobić małą pętelkę.

 

Materiały źródłowe:
1. Adamczak Sławomir, Karkonosze Polskie i Czeskie – przewodnik, wyd. I (dodruk), wyd. Agencja „TD” – Wydawnictwo Turystyczne, Warszawa 2003.
2. Brygier Waldemar, Karkonosze Polskie i Czeskie – przewodnik, wyd. Oficyna Wydawnicza REWASZ, Pruszków 2013.
3. Czerwiński Janusz, Sudety – przewodnik, wyd. Wydawnictwo Kartograficzne Eko-Graf, Wrocław 2005.
4. Staffa Marek, Wędrówka przez Sudety Zachodnie – przewodnik turystyczny, wyd.
Wydawnictwo PTTK „KRAJ” – Warszawa-Kraków 1989.
5. Staffa Marek, Słownik geografii turystycznej Sudetów T3, Karkonosze, wyd. Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, Warszawa-Kraków 1993.

Mapy:
1. Polskie i Czeskie Karkonosze, skala 1:25 000, wyd. Wydawnictwo Turystyczne PLAN, wyd.12, Jelenia Góra 2009.
2. Szlaki turystyczne Karkonoszy – schematy z podanymi czasami przejścia, opracowanie Janusz Parchimowicz, Andrzej Stachiewicz, wyd. Wydawnictwo NEFRYT, Szczecin 1997.

Ponadto: Własne spostrzeżenia i doświadczenia zdobyte na karkonoskich szlakach 0raz strony internetowe (www) opisujące Karkonosze.