Stań się dla samego siebie synoptykiem.
Dla turysty górskiego najważniejsza jest pogoda. Bez niej każda wycieczka, wyprawa, czy górska wyrypa nie daje pełnego zadowolenia.
Pogoda w górach wpływa zarówno na nasze bezpieczeństwo jak również na nasze samopoczucie Obserwacja górskich widoków zapewnia przeżywanie i rejestrację tego co zobaczymy aby później na spokojnie znów to przeżywać.
A ileż to razy, pogoda właśnie decydowała o naszym sukcesie czy porażce.
Górski klimat, a w tym pogoda (warunki atmosferyczne) są bardziej specyficzne niż gdziekolwiek indziej.
Dla przykładu charakterystycznym zjawiskiem dla klimatu górskiego są tzw. morza mgieł. Występują one, kiedy górna granica zamglenia utrzymuje się poniżej skąpanych w słońcu wierzchołków szczytów. Wtedy im wyżej się znajdziemy jest cieplej, im niżej zimno. Zdarzyło nam się to już nie raz. W Zakopanem czy Popradzie zimno, pochmurno, zero widoczności, a po przyjeździe do Kuźnic czy do Szczyrbskiego Jeziora robiło się coraz jaśniej i pogodniej (cieplej) by zaraz po wyjściu na szlak, z naborem wysokości „przebić” chmury i znaleźć się w pełnym ciepła słońcu. COŚ WSPANIAŁEGO. Zjawisko to nosi nazwę inwersji.
Górski klimat to również zmienność pogody w ciągu dnia. Rano potrafi być ciepło, pogodnie, by w południe pojawiły się chmury, spadł obfity deszcz, wystąpiła silna i gwałtowna burza. Zdarza się, że w miesiącach letnich potrafi spaść nagle śnieg. Tak było np. w czerwcu 2005 roku w Karkonoszach i w sierpniu 2009 roku w Tatrach. Dlatego przy wyjściu w góry musimy być zawsze przygotowanym na zmianę pogody, dotyczy to przede wszystkim ubioru turysty.
Górski klimat to również charakterystyczne pory roku. Krótkie, niezbyt pogodne lato, które trwa mniej więcej o miesiąc krócej niż na nizinach. Chłodna wiosna oraz jak pokazuje ostatni czas ciepła oraz pogodna jesień (na pewno o bardziej ustabilizowanej pogodzie niż inne pory roku). Dla turystów najistotniejsza wiedza to, że najwięcej dni z zachmurzeniem występuje na przełomie maja i czerwca, najmniej w październiku. Najbardziej deszczowymi miesiącami są czerwiec i lipiec, najmniej opadów przypada na wrzesień i październik.
Pamiętać jednak należy o gwałtownej zmienności pogody w górach, która może w każdej chwili zaskoczyć turystę na szlaku i stać się śmiertelnym zagrożeniem. Stąd ważnym jest chociaż w najmniejszym stopniu znajomość jej rozpoznania. Dlatego też polecamy (z naszego doświadczenia) aby przed wyjściem na górski szlak zapoznać się z jej prognozą. Nie bazować na wieczornych wiadomościach nadawanych w telewizyjnym serwisie informacyjnym (te niewiele mają wspólnego z wysokimi górami, chociaż w słowackiej TV niektóre serwisy pogodowe podają prognozy stosownie do wysokości i poszczególnych miejsc i te są bardzo trafne).
Studnią wiedzy w tym zakresie jest Internet i jego różnorodne portale pogodowe. Jednak my sugerujemy odwiedzić i zapoznać się z kilkoma wyjątkowymi. Nie ma lepszej wiedzy jak u źródła. Stąd strony Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (TOPR), Horskiej Zachrannej Służby (HZS) odpowiednik polskiego TOPR w Tatrach Słowackich, czy ogólnie Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (GOPR) dla danego pasma gór.
1. www.topr.pl
2. www.hzs.sk
3. www.gopr.pl
Zjawiska wróżące dobrą pogodę lub jej poprawę.
Obserwując Słońce, Księżyc i gwiazdy:
– jeżeli zauważymy czysty i jasny widnokrąg podczas wschodu słońca;
– jeżeli niebo jest błękitne lub szarobłękitne przy wschodzie słońca;
– jeżeli widzimy czerwony zachód słońca;
– jeżeli Słońce zachodzi nie za linię chmur, lecz wprost za linię horyzontu, niebo jest jasne;
– jeżeli po zachodzie słońca barwa nieba jest o odcieniu złotym;
– jeśli pojawi się otoczka wokół księżyca.
Obserwując chmury:
– jeżeli chmury kłębiaste pojawiają się około godziny 11.00 jest duża szansa na piękny słoneczny dzień;
– jeżeli chmury kłębiaste zanikają pod wieczór.
Co mówi wiatr:
– jeżeli wiatr w nocy zanika, a w dzień wzrasta;
– jeżeli wiatr wzmaga się około południa, ale słabnie wieczorem i nad ranem;
– jeżeli wieje słaby wiatr lub nie wieje w ogóle;
– jeśli podczas długotrwałego deszczu prędkość wiatru wyraźnie wzrasta to oznacza początek zaniku deszczu.
Temperatura i ciśnienie:
– jeżeli występują znaczne dobowe wahania temperatury;
– przy systematycznym wzroście ciśnienia po deszczowej pogodzie z silnym wiatrem oznacza nadciąganie wyżu i poprawę pogody;
– jeśli mamy do czynienia ze stałym ciśnieniem lub nieznacznie się waha;
– jeżeli wystąpi odczuwalne ochłodzenie wieczorem i pojawia się rosa;
– jeżeli występuje mgła w nocy i opada nad ranem;
– jeżeli barometr wskazuje więcej niż 692 mm słupa rtęci i nie ma tendencji zniżkowej (spadkowej), można zwykle spodziewać się w górach ładnej pogody.
Zjawiska i charakterystyczne oznaki wróżące kiepską pogodę (pogorszenie pogody).
Obserwując Słońce:
– jeżeli zauważysz czerwone niebo o wschodzie Słońca to wystąpią opady i silny wiatr;
– jeżeli Słońce wschodzi spoza chmur;
– jeżeli Słońce zachodzi za pasmo chmur, które przesłoniły horyzont;
– jeśli zauważysz bladożółty zachód słońca to oznacza nadejście deszczu;
– jeżeli wokół Słońca i Księżyca tworzy się zjawisko Halo;
– jeżeli gwiazdy są duże i mocno świecą;
Obserwując zjawisko mgły:
– jeżeli mgła podnosi się i tworzą się z niej obłoki;
Tęcza:
– mimo, że jest piękna, ale jeśli się pojawi rano lub przed południem nie wróży to nic dobrego.
Dużo „mówią” chmury:
– jeśli chmury kłębiaste pojawią się ok. godziny 9.00 to najczęściej ich rozwój będzie intensywny i wkrótce pokryją całe niebo;
– jeżeli chmury cummulus (bardzo charakterystyczne) łączą się w większe skupiska;
– jeżeli z zachodu nadciągają chmury warstwowe;
– jeżeli pojawi się biaława barwa nieba w ciągu dnia, wróży to nadejście opadów.
Wiatr też swoje „mówi”:
– podmuchy ciepłego i wilgotnego powietrza;
– nagła zmiana kierunku wiatru;
– wiatr z kierunków południowych skręcający na zachodni;
– wzmagający się wieczorem wiatr – możliwość pogorszenia pogody.
Inne:
– nisko latające ptaki;
– nienormalny wzrost temperatury wieczorem lub nocą.
Zjawiska i charakterystyczne oznaki burzy.
Zjawisko to szczególnie w górach jest bardzo niebezpieczne. Powstaje często znienacka, przebiega bardzo gwałtownie i jest bardzo groźne dla turysty zarówno w dolinie, na grani jak i na szczycie. Stąd warto zapoznać się z cechami charakterystycznymi dla powstawania tego zjawiska oraz zasadami postępowania w przypadku, gdy nas zaskoczy na szlaku podczas górskiej wycieczki.
- Burze najczęściej zdarzają się w godzinach południowych i popołudniowych, dlatego też wycieczki wysoko w góry planować bardzo wcześnie – wyjście między 7.00 a 8.00 rano, tak aby o tej porze, kiedy burze najczęściej powstają nie przebywać na grani.
- Oznaki zbliżania się burzy lub wyładowania elektrycznego (piorun);
– gwałtowny spadek ciśnienia atmosferycznego (burza jest blisko);
– charakterystyczne ukłucia w koniuszki uszu lub nosa;
– podnoszenie się włosów;
– iskrzenie na krawędziach metalowych przedmiotów;
– brzęczenie w uszach;
W takich przypadkach należy natychmiast opuścić szczytowe partie gór:
Zachowanie się turysty na szlaku podczas burzy nie odbiega od zachowania się w innym miejscu bowiem są zasady koronne, których przestrzegania i stosowanie może nas uchronić od porażenia.
– Nie wolno stać pod drzewami, gdyż niektóre z nich (np. lipa) bardzo łatwo przewodzą elektryczność.
– Należy odejść od wszelkich zbiorników wodnych, gdyż woda jest doskonałym przewodnikiem elektryczności.
– Gdy burza zastanie cię w szczerym polu, powinieneś przykucnąć, najlepiej na plecaku i przykryć się peleryną – nie siadać na ziemi, a tym bardziej nie kłaść się na niej.
-Należy pozbyć się wszelkich metalowych przedmiotów, odejść jak najdalej od metalowych urządzeń, gdyż te przyciągają wyładowania elektryczne.
– Wyłączyć przede wszystkim telefon komórkowy i inne urządzenia elektryczne jeżeli mamy je przy sobie.
– Nie stawać w płytkich niszach skalnych.
– Szybko, ale bez paniki opuścić szczyty i wyższe partie gór, jeżeli jest to możliwe to na stronę przeciwną gdzie szaleje burza.
Więcej informacji o bezpieczeństwie na górskich szlakach (patrz linki):
<<< Zakładka „Poradniki”, Bezpieczeństwo w górach – informacje ogólne
<<< Zakładka „Poradniki”, Bezpieczeństwo w górach – burza z piorunami
Materiały źródłowe:
1. www.topr.pl
2. www.hzs.sk
3. www.gopr.pl
4. Własne spostrzeżenia i obserwacja pogody.