Kolorytu przyrodzie Karkonoszy dodają liczne siklawy, wodospady i stawy, które tworzą się na skalnych progach górskich potoków. Wiele górskich potoków, których łożyska obfitują w marmity (zagłębienia wyżłobione przez kamienie poruszające się ruchem wirowym), a ich wody wiją się pomiędzy wielkimi skałami. Ich urok zależy od poziomu wody, po obfitych ulewach robią naprawdę niesamowite wrażenie.
WODOSPADY
Wodospad Kamieńczyka
Najwyższy wodospad po polskiej stronie Karkonoszy i Sudetów. Jego górny próg znajduje się na wysokości 840 m n.p.m. Wodospad tworzą trzy efektowna kaskady, które łącznie mierzą 27 m wysokości. Pod środkową kaskadą znajduje się Złota Jama, częściowo sztucznie wydrążona przez poszukiwaczy szlachetnych kamieni.
Dalej potok płynie bardzo malowniczym Wąwozem Kamieńczyka. Wąwóz tworzy skalisty kanion o długości 100 m. Jego pionowe ściany mierzą ok. 30 m wysokości. W najwęższych miejscach wąwóz nie przekracza 3-5 m szerokości.
Wąwóz i wodospad był już znany w średniowieczu. Później stanowił krajoznawczą atrakcję okolic Szklarskiej Poręby. Był licznie odwiedzany w XVIII i XIX wieku. Pod koniec XIX wieku Towarzystwo Karkonoskie zbudowało zejście do wąwozu oraz platformę widokową udostępniając tym samym wodospad „od dołu”. Dodatkowo na potoku ponad wodospadem zbudowano tamę, dzięki której gromadziła się większa ilość wody, spuszczana następnie jednorazowo dla podniesienia efektu.
Wodospad po powodzi z 1997 roku zmienił nieco swój wizerunek. Wezbrane wody wyrwały i zniosły wielką, drewnianą kłodę, która przez wiele lat tkwiła ukośnie w wodzie.
Dno wąwozu zwiedzano do 1973 roku. W wyniku śmiertelnego wypadku, spadający kamień zabił turystę, na wiele lat wąwóz zamknięto. Po zakończeniu szeroko zakrojonych prac mających na celu zabezpieczenie wąwozu przed spadającymi kamieniami udostępniono go ponownie do zwiedzania.
Wodospad można zobaczyć na dwa sposoby: odpłatnie i bezpłatnie. Wariant pierwszy bardziej atrakcyjny, po uiszczeniu opłaty (IX 2018: – 6 zł – bilet normalny, – 3 zł – bilet ulgowy) wypożyczamy kask ochronny i schodzimy na dno wąwozu systemem metalowych schodów i tarasów. Bezpłatny wariant to możliwość obejrzenia wodospadu od góry z platformy widokowej nieopodal schroniska Kamieńczyka. Z za siatki widać cały wodospad z góry ale to nie to samo co zejść na dół i być z nim „oko w oko”.
Nad wodospadem w XIX wieku powstało schronisko „Kamieńczyk”.
>>>więcej informacji zakładka: „Karkonosze – Schroniska”, Schronisko Kamieńczyka
Dojście: do wodospadu, ze Szklarskiej Poręby Górnej, czerwony szlak w kierunku Jakuszyc, początkowo drogą asfaltową dalej lasem – ¾ godz.
Można również dojść od dolnej stacji wyciągu krzesełkowego na Szrenicę, czarnym szlakiem w kierunku zachodnim – ¼ godz. do rozdroża pod Kamieńczykiem i stąd czerwonym szlakiem – ¼ godz.
Wodospad Szklarki
Jest drugim co do wysokości wodospadem po polskiej stronie Karkonoszy.
Efektowna kaskada wodospadu znajduje się w dolinie Szklarki na wysokości 520 m n.p.m. Wodospad spada z szerokiego progu skalnego zwężającą się ku dołowi rynną, która w dolnej części ma metr szerokości. U stóp wodospadu wytworzył się duży kocioł eworsyjny. Najbardziej efektowny wygląd ma podczas wiosennych roztopów, kiedy znacznie wzrasta ilość wody w potoku o tej samej nazwie.
Na uwagę zasługuje również wąwóz w okolicach wodospadu. Tworzą go urwiste skały do 40 m wysokości, między którymi rośnie imponujący drzewostan. Jest to dobrze zachowany fragment pierwotnego, mieszanego lasu dolnoreglowego.
Wodospad był znany od dawna jednak popularność zyskał w XVIII wieku, kiedy to wśród gości cieplickich sanatoriów zapanowała moda na zwiedzanie okolicy. Właściciel tych ziem z własnych środków finansowych zbudował wygodną drogę w rejon wodospadu, którą do dziś dociera większość turystów. Jednocześnie postawił tu skromny bufet, który służył gościom odwiedzającym to miejsce. Ponadto zbudowana nad wodospadem tama gromadziła większą ilość wody, która była spuszczana jednorazowo dla podniesienia efektu i ku radości gości.
W rejonie wodospadu znajduje się schronisko „Kochanówka” .
>>>więcej informacji zakładka: „Karkonosze – Schroniska”, Schronisko Kochanówka
Aktualnie wodospad wraz z okolicą stanowi enklawę Karkonoskiego Parku Narodowego (od 1959 roku), co oznacza, że wejście w rejon wodospadu jest odpłatne (XI 2018, bilet normalny – 6 zł, bilet ulgowy – 3 zł.)
Dojście do wodospadu: najłatwiej jest dojechać na parking w rejonie Wodospadu, drogą krajową z Jeleniej Góry do Szklarskiej Poręby i stąd 10 min do wodospadu.
Dla piechura są dwa warianty: ze Szklarskiej Poręby Górnej zielonym szlakiem wzdłuż rzeki Kamienna – około 1 godz. Drugi wariant to szlak czarny – 1 godz. Naszym zdaniem najlepszym wariantem jest przejście do wodospadu czarnym szlakiem, a powrót zielonym szlakiem.
Wodospad Podgórnej
Trzeci co do wysokości wodospad w polskich Karkonoszach.
Wodospad utworzony jest na potoku Podgórna, który wypływa spod Małego Szyszaka (1436 m n.p.m.). W Przesiece płynie on zalesionym wąwozem i na wysokości 547 m n.p.m. tworzy próg skalny składający się z trzech stopni o łącznej wysokości 10 m. Poniżej znajduje się mały zbiornik wodny, za którym zbudowano mostek, służy za punkt widokowy. Obok znajdują się ławeczki. Samo miejsce jest bardzo urokliwe, bukowy las, skały i przedzierająca się pomiędzy nimi woda. Tak wygląda duża część koryta rzeki Podgórna zarówno powyżej jak i poniżej wodospadu. Niektóre pomniejsze kaskady mierzą sobie 2 m wysokości.
Miejsce znane było już od dawna. Kiedyś stała tu gospoda, z której można było podziwiać wodospad. Dla uatrakcyjnienia wodospadu, na jego górnym progu zbudowano sztuczną tamę, która zbierała większą ilość wody i kiedy zebrało się więcej gości, za stosowną opłatą wodę spuszczano potęgując piękno wodospadu. Aktualnie miejsce to wykorzystują miłośnicy kąpieli w górskim zimnym potoku.
Wodospady Łomniczki
Nazywane również Kaskadami Łomniczki gdyż woda efektownie pokonuje 300 metrów po ścianach Kotła Łomniczki. Mierzą w sumie około 150 m. Pozostała część poniżej ze względu na małe nachylenie zbocza nie jest kwalifikowana jako wodospad. Zresztą większość źródeł nie klasyfikuje ich w kategorii wodospadów. Argumentuje się, że jest to ciąg kaskad. Inne źródła podają ich wysokość o połowę mniejszą. Najbardziej efektowne, dwie kaskady znajdują się powyżej czerwonego szlaku turystycznego, który prowadzi z Karpacza na Równię pod Śnieżką. Można je podziwiać z metalowego mostku.
Dziki Wodospad
Dziki Wodospad to tak naprawdę dzieło człowieka. Jest to kilkumetrowej wysokości zapora wodna, na progu której tworzy się malowniczy wodospad. Zapora została zbudowana w czasie prac mających na celu uregulowanie i ujarzmienie nurtu na potoku Łomnicy, zatrzymująca jednocześnie nanoszony przez rzekę materiał skalny. Zapora powstała w ramach programu regulacji potoków górskich w latach 1910 -1915. Najbardziej efektowna jest podczas wysokiego stanu wody. Dzięki tej zaprze i jej podobnym straty spowodowane powodzią w 1997 roku były znacznie mniejsze.
Wodospad znajduje się w Karpaczu Górnym i najlepiej do niego dotrzeć kierując się znakami do dolnej stacji wyciągu krzesełkowego na Kopę. W drodze do wyciągu mijamy go po prawej stronie w lesie, widać go z drogi.
Wodospad na Łomnicy – Zapora
Półkolista zapora wodna na rzece Łomnica w Karpaczu. Zapora zbudowana jest z granitowych bloków i posiada pięć przelewów. Korona zapory ma 105 m długości. Powstała w latach 1910-15, przyczyną jej budowy była katastrofalna powódź z 1897 roku. Utworzony przez nią zbiornik wodny gromadzi nie tylko nadmiar wody, zatrzymuje również rumosz skalny.
Przelewająca się woda tworzy wodospad, który nazywany jest Wodospadem Łomnicy, choć tak naprawdę nim nie jest, ale stanowi atrakcję turystyczną Karpacza i jest bardzo chętnie odwiedzany przez turystów.
Koronę zapory można przechodzić w dowolnym kierunku, prowadzi nią czerwony szlak turystyczny.
STAWY
Wielki Staw
Największe w Karkonoszach naturalne jezioro. Leży w obszernym kotle polodowcowym. Lustro wody znajduje się na wysokości 1225 m n.p.m. Jego powierzchnia wynosi 8,5 ha, a głębokość osiąga 24,4 m. Temperatury wody latem wynosi 4,5 – 15°C.
Staw zasilany jest przez potok Biała Woda, dopływ Łomnicy. Położony wysoko w górach i niedostępny zawsze budził lęk wśród lokalnej ludności. Panowało nawet takie przekonanie, że staw jest bezdenny, a jego otchłań jest straszna, że woda w nim jest trująca i że nie ma w nim żadnego życia.
W 1889 roku nieopodal dzisiejszego punktu widokowego Towarzystwo Karkonoskie wzniosło schronisko księcia Henryka. Było to jedno z większych schronisk w Karkonoszach. Początkowo oferowało 70 miejsc noclegowych w 21 pokojach, a po rozbudowie 93 miejsca. Z przeszklonej werandy można było podziwiać Wielki Staw i jego otoczenie. Popularną rozrywką w owym czasie zimą były organizowane zjazdy saniami rogatymi do Karpacza.
Nad stawem przed II wojną światową stał pomnik, kamienny kopiec ku czci jednego z głównych założycieli Towarzystwa Karkonoskiego (RGV) Teodora Donata. Po wojnie pomnik został zniszczony, prawdopodobnie ze względu na umieszczone napisy w języku niemieckim.
Samo schronisko przetrwało II wojnę światową i w niewyjaśnionych okolicznościach spłonęło w nocy z 9/10 października 1946 roku. W 2002 roku podczas ekspedycji tj. penetracji jeziora przez płetwonurków znaleziono mnóstwo schroniskowych rzeczy w tym wykonane z brązu popiersie księcia Henryka (bez głowy). Pozostałości po schronisku widać przy szlaku.
Staw znajduje się w rejonie ścisłego rezerwatu, stąd nie prowadzi do niego żaden szlak turystyczny. Można go podziwiać z tarasu widokowego idąc czerwonym szlakiem (graniowym) Główny Szlak Sudecki.
Mały Staw
Mały Staw to drugie naturalne jezioro w Karkonoszach.
Położony na wysokości 1183 m n.p.m., na dnie dużego kotła polodowcowego. Staw ma 2,89 ha powierzchni i głębokość 7,3 m. Staw jest odwadniany przez Łomnicę. Tajemnicze położenie w środku gór było przyczyną licznych wierzeń i legend. Staw miał być niezmiernie głęboki, połączony z innymi akwenami. Tutaj miał się często pojawiać Duch Gór. Swoją tajemniczością przyciągał ludzi. Już z 1670 roku pochodzi wzmianka o istnieniu nad jego brzegiem pierwszej budy strażnika stawu. Obecnie nad stawem stoi jedno z najpiękniejszych, górskich schronisk „Samotnia”.
>>>więcej informacji zakładka: „Karkonosze – Schroniska”, Schronisko „Samotnia”
Do stawu prowadzi niebieski szlak z Karpacza Górnego od Świątyni Wang – 1 ½ godz.
Najpiękniejszy jednak widok stawu rozpościera się z punktów widokowych umieszczonych nad stawem gdzie przebiega czerwony szlak (graniowy) , Główny Szlak Sudecki. Punkty te noszą jakże wymowna nazwę „klasyczna panorama”.
Śnieżne Stawki (tzw. „Oczy Ducha Gór)
Dwa niewielkie jeziorka leżące u podnóża Wielkiego Śnieżnego Kotła na wysokości 1260 m n.p.m. Są płytkie i bezodpływowe. Zimą zamarzają aż do dna. Jedno jeziorko zwana Młaką znajduje się w Małym Śnieżnym Kotle.
Stawki można podziwiać zarówno z góry, z punktów widokowych znajdujących się nad Śnieżnymi Kotłami, biegnie tędy czerwony szlak (graniowy), Główny szlak Sudecki jak i z dołu, ze szlaku zielonego, ścieżka nad Reglami, który przebiega w ich rejonie.
Materiały źródłowe.
1. Adamczak Sławomir, Karkonosze Polskie i Czeskie – przewodnik, wyd. I (dodruk), wyd. Agencja „TD” – Wydawnictwo Turystyczne, Warszawa 2003.
2. Brygier Waldemar, Karkonosze Polskie i Czeskie – przewodnik, wyd. Oficyna Wydawnicza REWASZ, Pruszków 2013.
3. Staffa Marek, Wędrówka przez Sudety Zachodnie – przewodnik turystyczny, wyd. Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, Warszawa-Kraków 1989.
4. Staffa Marek, Słownik geografii turystycznej Sudetów T3, Karkonosze, wyd. Wydawnictwo PTTK „KRAJ”, Warszawa-Kraków 1993.
5. Polskie i Czeskie Karkonosze, skala 1:25 000, wyd. Wydawnictwo Turystyczne PLAN, wyd.12, Jelenia Góra 2009.
6. Szlaki turystyczne Karkonoszy – schematy z podanymi czasami przejścia, opracowanie Janusz Parchimowicz, Andrzej Stachiewicz, wyd. Wydawnictwo NEFRYT, Szczecin 1997.
7. Własne doświadczenia, spostrzeżenia i zdjęcia ze szlaków.
